Katalizator samochodowy do czego służy i jak o niego dbać?
Katalizator samochodowy to jedna z najważniejszych części każdego samochodu. Jest odpowiedzialny za redukcję poziomu zanieczyszczeń w spalinach powstających w wyniku pracy silnika. Choć jest to bardzo istotny element, to wielu kierowców przypomina sobie o nim dopiero wtedy, gdy pojawiają się pierwsze problemy. Warto jednak wiedzieć na czym polega prawidłowa eksploatacja katalizatora, bo pozwoli to przedłużyć jego żywotność.
Katalizator samochodowy – co to takiego?
Jest to element układu wydechowego samochodu. Gdzie znajduje się katalizator w samochodzie? Zwykle są to okolice kolektora wydechowego lub wylotowego. Obudowa katalizatora samochodowego to coś w rodzaju puszki, która ma dodatkowo izolację cieplną. Katalizator w samochodzie połączony jest z rurą wydechową, czyli elementem przez który przepływają spaliny powstające podczas pracy silnika. Rolą tej części jest właśnie oczyszczenie spalin ze szkodliwych związków.
Katalizator – co w nim jest?
Jak wygląda katalizator samochodowy? Jest to coś w rodzaju walca. Wewnątrz katalizatora znajduje się element przypominający plaster miodu, określany jako nośnik. To struktura, jaka zawiera w sobie tysiące kanalików, przez które przepływają spaliny powstające podczas pracy silnika. Ta część może być wykonana z dwóch materiałów:
- Ceramika (zazwyczaj krzemian aluminiowo-magnezowy)
- Metal
Kolejnym elementem są powłoki. Pierwsza z nich to powłoka aktywna katalitycznie. Oparta jest o pierwiastki, które podczas reakcji ze spalinami neutralizują szkodliwe związki w nich występujące oraz czynią je obojętnymi dla środowiska. Tak naprawdę jest to najistotniejszy element całego układu – powłoka aktywna katalitycznie jest też najdroższą częścią tego systemu.
Mówiąc o powłokach warto również wspomnieć o powłoce pośredniej. To porowata struktura, której rolą jest zapewnienie odpowiednich warunków pracy dla elementu oczyszczającego spaliny. Powłoka pozwala na pokrycie kanalików przez które przepływają spaliny.
Budowa katalizatora – metale szlachetne
Warto wspomnieć o tym, że katalizator samochodowy zawiera w sobie metale rzadkie w naprawdę dużej ilości. Należą do nich przede wszystkim pallad, platyna czy iryd. To właśnie obecność tych elementów w składzie katalizatora tak bardzo winduje jego cenę.
Jak działa katalizator samochodowy?
Warto pamiętać, że podobnie jak większość struktur stosowanych we współczesnych autach, tak i układy oczyszczania spalin są czymś w rodzaju systemu “naczyń połączonych”. Jakie to ma znaczenie? Otóż dla poprawnego działania katalizatora niezbędne jest poprawne działanie innych elementów układu spalinowego. Pamiętajmy o tym, że do efektywnej pracy tego elementu potrzebne jest osiągnięcie temperatury minimum 300 stopni Celsjusza. Ponadto, same procesy oczyszczania spalin mają miejsce dopiero w temperaturze 400-800 stopni Celsjusza.Dlaczego o tym piszemy? Aby katalizator samochodowy mógł spełniać swoje zadanie, poszczególne elementy układu spalinowego muszą być po prostu sprawne. Producenci aut stosują bardzo różne rozwiązania, tak aby zapewnić temu układowi optymalne działanie. Na przykład, grzałki nurkowe czy nawet dodatkową pompę powietrza, która nagrzewa kolektor wydechowy, skutkiem czego szybciej osiąga on temperaturę roboczą. Jakakolwiek niesprawność tych elementów może spowodować nieprawidłowości w działaniu katalizatora.
Ta sama zasada dotyczy również poprawności działania sond lambda. To części, które odpowiadają za sprawdzanie procentowej zawartości powietrza w spalinach. Jakie to ma znaczenie? Jeżeli powietrza jest w spalinach zbyt mało, to oznacza to, że silnik działa na ubogiej mieszance. Jeżeli zbyt dużo – oznacza to że działa na zbyt bogatej.
No dobrze, ale jak to wpływa na działanie katalizatora? Skład spalin ma bezpośrednie przełożenie na procesy, które mają miejsce w tym elemencie. Reakcje utleniania oraz redukcji to właśnie te procedury, jakie pozwalają na zmniejszenie ilości szkodliwych substancji w spalinach. Poprawnie działająca sonda lambda przekłada się zatem na odpowiednio efektywne oczyszczanie spalin.
Awarie katalizatora – jak je rozpoznać?
Tak jak każdy element samochodu, tak i katalizator spalin może ulec uszkodzeniu lub najzwyczajniej w świecie się zużyć. Generalnie, jest to dosyć trwały element, chociaż musimy wiedzieć o tym, że rzadko kiedy wytrzymuje więcej niż 200-250 tysięcy kilometrów.
Jak rozpoznać awarię katalizatora? Pierwszy objaw to zabłyśnięcie lampki kontrolki silnika przy przekroczeniu określonej prędkości. Owszem, sam fakt, że ona się pojawia nie oznacza od razu uszkodzenia katalizatora (bo ta kontrolka sygnalizuje wiele innych usterek), ale taki objaw lepiej od razu zdiagnozować w warsztacie, który odczyta kod błędu. Kolejny objaw to brak mocy. Auto w trakcie jazdy zaczyna się “dusić” i traci moc, a przy okazji szarpie. To również może być objaw uszkodzenia lub zużycia katalizatora. Podobnie zresztą jak nagły wzrost zużycia paliwa.
Dlaczego katalizator się zapycha?
Pierwszy i podstawowy powód – uwielbienie Polaków do jazdy na paliwie gazowym, czyli LPG. Owszem, nie ma co ukrywać – o ile instalacja gazowa jest poprawnie wyregulowana, to nie powinna mieć wpływu na stan katalizatora. Problem jednak polega na tym, że wielu użytkowników aut z LPG zwyczajnie o to nie dba. A jazda na tak zwanej bogatej mieszance w krótkim czasie przełoży się na zapchanie wkładu katalizatora. W rezultacie, konieczna będzie jego wymiana.
Dbanie o katalizator
Generalnie, katalizator samochodowy nie wymaga żadnych skomplikowanych zabiegów. Wystarczy jedynie pamiętać o tym, by dbać o poszczególne elementy, które mają wpływ na jego żywotność. W szczególności dotyczy to części układu paliwowego, jak choćby sonda lambda. Jeżeli w aucie mamy instalację LPG to koniecznie zadbać trzeba o jej prawidłowe wyregulowanie – to przy okazji przeglądów będzie w stanie ocenić serwis instalacji gazowych.
I jeszcze jedna kwestia. Należy pamiętać, by…unikać kałuż, szczególnie gdy auto jest mocno rozgrzane. Nagły kontakt rozgrzanego katalizatora z zimną wodą może spowodować jego uszkodzenie.